Geniz eti ve bademciklerin görevleri nelerdir?

Bademcik (Tonsil) ve geniz eti (Adenoid) olarak adlandırılan dokular bağışıklık sisteminin önemli parçalarıdır. Her çocukta geniz eti ve bademcik vardır ancak her çocuk geniz eti veya bademciğinden hasta olmaz. Doğumdan sonraki ilk 2 yılda anneden çocuğa geçen bağışıklık salgıları çocuğu hastalıklara karşı korur ve bağışıklık sisteminin fazla çalışmasına gerek kalmaz, bu nedenle ilk 2 yaşta genellikle geniz eti veya bademcik sorunu görülmez. 2 yaşından itibaren anneden çocuğa geçen bağışıklık salgılarının görevi biter ve çocuğun kendi bağışıklık sistemi görev yapmaya başlar. Bağışıklık sisteminin vücuda giren bakteri, virüs gibi mikroplarla, alerjenlerle, kimyasal ve diğer yabancı maddelerle mücadele etmesi ve bunlara karşı bir bağışıklık sistemi hafızası oluşturması nedeniyle, çocuklar erişkinlere göre daha sık hasta olurlar. Aynı zamanda bağışıklık sistemi daha çok çalıştığından bu yaşlarda bademcik ve geniz eti büyümeleri de daha sık görülür. Enfeksiyonların ve geniz eti – bademcik büyümelerinin en sık gözlendiği yaş aralığı 3 – 9 yaş arasıdır. 9 yaşından sonra geniz eti ve bademciklerin boyutları küçülmeye başlar ve 12 yaş civarında erişkin boyutuna ulaştığı kabul edilir. Gene bu yaştan sonra enfeksiyon sıklığının da erişkin düzeyine inmiş olacağı kabul edilir.

Geniz etinin büyümesi burundan nefes alma zorluğu, devamlı ağız açık nefes alma, gece uykuda horlama, huzursuz uyuma, uykuda devamlı kıpırdanma, nadiren de uyurken nefes alıp vermenin geçici olarak durması (apne) gibi solunum problemlerine neden olur. Ayrıca orta kulakta sıvı birikmesi, işitmede azalma, orta kulak iltihabı, sinüzit ve sarı-yeşil iltihaplı burun akıntısı gibi kulak ve sinüs problemlerine de yol açar. Uzun sure devam eden geniz eti büyümesi çene ve diş yapısında bozulmalara yol açabilmektedir.

Bademciklerin üst solunum yolu enfeksiyonları sırasında bir miktar büyümesi normaldir ve hastalıktan bir süre sonra bademciklerin normal boyutuna inmesi gerekir. Bazı çocuklarda hastalık zamanları dışında da bademcikler büyük boyuttadır. Bademcikler boğaz boşluğunun yarısından fazlasını doldurduğunda çocuklarda solunum ve yutma ile ilgili sorunlar başlar. Bademcikleri çok büyük olan çocuklarda uykuda horlama ve uykuda soluk kesilmesi (apne) sorunları çok sık görülür. Bu çocuklarda bademcikler boğazı daraltarak yutmayı zorlaştırdığından iştahsızlık ve katı gıdaları yutmaya isteksizlik görülür.

Gerek geniz eti, gerekse bademcikler sık iltihaplanarak da sorunlara yol açabilir. Geniz eti iltihabında ateş, boğaz ağrısı, sarı-yeşil burun ve geniz akıntısı olur. Ayrıca bakteriler kolaylıkla kulaklara ve sinüslere de ulaşabildiğinden geniz eti sorunu olan çocuklarda orta kulak iltihabı, orta kulakta sıvı birikmesi ve sinüzit çok sık görülür.

Bademcik iltihabı yüksek ateş, ciddi halsizlik ve yaygın eklem ağrısı ile seyrettiğinden ve birkaç gün süreyle yatak istirahati gerektirdiğinden, sık tekrarlayan bademcik iltihapları çocukların okul düzeninde bozulmaya neden olur. Ayrıca nadiren de olsa, antibiyotik tedavisinin verilmediği veya yetersiz kaldığı durumlarda bademciklerde iltihaplanmaya neden olan mikroplar (beta olarak adlandırılan A grubu Beta Hemolitik Streptokoklar) kalp romatizmasına (kalp kapaklarında hasar ve kalp yetmezliğine giden kronik bir sorundur) veya böbrek iltihabına (nefrit adı verilen ve uzun dönemde böbrek yetmezliğine yol açan bir durumdur) yol açabilir.

Geniz eti ve bademcik ameliyatının gerekli olduğu durumlar nelerdir?

Bademcik ve geniz eti ameliyatları çocuklara en sık uygulanan ameliyatlardır. Geniz eti ve bademcik dokularında birlikte problem varsa hem geniz eti hem de bademcik ameliyat edilir, sadece birinde problem varsa yalnızca problemli doku ameliyat edilir.

Aşağıdaki durumlarda bademcik ve geniz eti ameliyatı gereklidir:

• Üst solunum yollarında tıkanıklık, uykuda şiddetli horlama ve nefes tıkanması (apne) gibi belirtilere neden olan bademcik ve geniz eti büyümeleri
• Uygun ilaç tedavisine ve alınan önlemlere rağmen sık tekrarlayan bademcik ve geniz eti iltihapları
• Orta kulak iltihabı ve sinüzite neden olan geniz eti ve bademcik iltihapları veya büyümeleri
• Büyümüş bademcik ve geniz etinin yol açtığı devamlı ağız solunumuna bağlı çene ve diş yapısında bozulmalar
• Bademcik apsesi (peritonsiler apse)
• Bademciklerin boyutlarında farklılık (asimetri) veya kötü huylu tümör şüphesi
• Geçirilmiş kalp romatizması veya kalp kapak hastalığı olan kişilerde sık tekrarlayan bademcik iltihapları
• Devamlı boğaz ağrısı, ağız kokusu, vücudun başka bölgelerinde iltihaplanmalar gibi durumlara yol açan kronik bademcik iltihabı

Bademcik ve geniz eti ameliyatları hangi yaşta yapılır?

Bademcik ve geniz eti ameliyatları için bir yaş sınırı yoktur. Sık tekrarlayan iltihaplar nedeniyle yapılması planlanan geniz eti ve bademcik ameliyatları için 4 yaşına kadar beklenmesi önerilir. Solunum güçlüğüne neden olan geniz eti ve bademcikler 1-2 yaşından itibaren alınabilir. Ameliyata engel oluşturacak herhangi bir ciddi sağlık problemi olmayan herkese bademcik ve geniz eti ameliyatı uygulanabilmektedir. Üst yaş sınırı yoktur ancak genel olarak ileri yaşlarda bu hastalıkların görülme oranı düşüktür ve çoğu zaman basit çözümler tercih edilmektedir.

Bademcik ve geniz eti ameliyatları riskli midir?

Bademcik ve geniz eti ameliyatlarının riski oldukça düşüktür. Ameliyatların en temel riski ameliyattan sonra kanama olmasıdır. Bu kanamaların olasılığı, çeşitli çalışmalara göre yüzde 3 ile binde 5 arasında değişmektedir. Kanamalar genellikle ilk 24 saatte görülse de, ameliyattan 2 hafta sonraya kadar kanama riski devam etmektedir.

Bademcik ve geniz eti alındıktan sonra bağışıklık sisteminde herhangi bir zayıflama olmaz, farenjit daha sık görülmez. Bugüne kadar yapılmış çok sayıda bademcik ve geniz eti ameliyatlarının olumsuz herhangi bir etkisi saptanmamıştır.